Ҳунаркада

Тақрибан ҳашт ҳазор сол пеш одамон  ҳунари намадмолиро шурўъ кардаанд. Сохтани намадҳо  баъд аз хонагӣ кардани гўсфандони ваҳшӣ ба вуҷуд омадааст.
Одамон дар аввал кўшиш мекарданд, ки аз пашми ҳайвоноти ваҳшӣ намадмолӣ кунанд, аммо ин чандон кори осон набуд. Аз тарафи дигар, пашми ҳайвоноти ваҳшӣ бо ҳамдигар часпоиш надошт ва барои ғоз додан он қадар мувофиқ набуд. Аз ин сабаб, аз пашми гўсфанд ва барра, ки пашмҳояшон мулоим мебошад, истифода мекарданд.

Аз даврони қадим тарзу намудҳои хоси либосҳои анъанавии тоҷикон, куртаву рўймол ва дигар намудҳои сару либос вуҷуд дошт. Ва ин аънанаҳо дар ҳар давру замон бо тарзу усулҳои ҳамон замон ҳамқадам буда, то ба даврони мо омада расидаанд. Як навъи афзори ороиши хоси занҳои тоҷик рўймол буда, аз қадим модарони мо бо бастани он ҳам худро оро медоданд ва ҳам мўйи сари худро аз нури офтоб ва сардии ҳаво эмин нигоҳ медоштанд.
Рўймолҳо бо сохтору тарзи ороиш ва нақши гулҳою корбурди матоъҳо миёни

Занони ҳунарманди халқӣ, ки табиатро хеле нозукона эҳсос мекунанд, дар нақшу нигори ҷуроб олами рангини атрофи худро ба таври хоса инъикос карда, хосият ва таассуроташонро дар он баён месозанд. Нақши ҷуробҳои ин минтақа аз минтақаҳои дигари кишвар тафовут доранд.
Ҳунари дастӣ яке аз намудҳои оммавӣ ва халқии санъат буда, аҳамияти он аз ҳеҷ кас пўшида нест. Ҳар як ашёи рўзгор талаботи эстетики одамонро баланд бардошта, ҳамчун василаи таъсири бадеӣ хидмат мекунад. Ҷуроббофӣ яке аз ҳунарҳои суннатии мардуми

Болиштдўзӣ
Болишт ду хел, калону хурд мешавад. Болишти калон ҳаҷман 120х40 см буда, дар он гули калон ва баргу шохаҳо гул гулдўзӣ мешавад. Болишти хурд низ тақрибан 50х40 см буда, бо чор гули хурд ва баргҳои майда-майда оро дода мешавад.
Дар давоми сафар ба ноҳияи Ашт мо муваффақ шудем, ки бо ҳунармандони маҳаллӣ суҳбат намуда, оиди касбу ҳунарҳои миллӣ маълумотҳои муфид ба даст орем. Маюсуфова Норинисо (с/т.1955, ҷ.д.Шодоба, шаҳраки Гулшан), Масолиева

Яке аз ҳунарҳое, ки дар чор ноҳия ба назар мерасид, рӯймолдӯзӣ мебошад. Рӯймолдӯзӣ ҳунари гулдӯзӣ кардани рӯймоли миёнбанд барои мардон аст. Рӯймоли мардона 3 намуд-бачагона(андозаи 60х60); муқаррарӣ (андозаи 100х100); калон (андозаи 120х120). Бештар руймоли мардонаро аз матои ласу сатин ва риштаҳои пахтагию абрешимӣ омода мекунанд. Ҳар як ҳунарманд мувофиқи завқи хеш маҳсулотро интихоб карда, рӯймолро гулдӯзӣ мекунад. Тарзи дӯхтани рӯймол чунин аст: пеш аз ҳама, атрофи матоъро дар андозаи муайян таҳ карда медӯзанд.

Тибқи ривоятҳо, дорбозӣ дар замони ҳазрати Алӣ низ маъмул будааст ва худи ў ҳунари дорбозиро медонистааст. Аз ин сабаб дорбозон ҳазрати Алиро пири касби худ меҳисобиданд. Ривоят мекунанд, ки то замони ҳазрати Алӣ қалъаи даҳшатноки шаҳри Хайбарро, ки атрофашро шахҳои баланду ҳавзҳои амиқ иҳота карда буданд, касе фатҳ карда натавонистааст. Алӣ лашкарашро назди он қалъаи фатҳнопазир оварда, аз ресмони борике дор сохтааст ва ҳамаи лашкариёнаш ба воситаи он ба қалъа гузаштаанд.

Ҳангоми таҳқиқ маънии рамзҳо, рангу бор, нақшу нигори ҷиҳозҳо низ омўхта шуд. Вақте ки рамзҳоро мепурсидем, баъзе аз ҳунармандони ҷавон тасвирҳое, ки дар сўзаниҳо буд, то ҳадди имкон шарҳ медоданд: гули лола,  пахта, оба, давраҳо, тасвири олами атроф, чор унсур (об, оташ, хок, ҳаво) бо тарзҳои гуногун акс ёфтааст, ки ҳар яки он маъниву рамзи махсусеро ифода мекунад.

Замоне вай аз як деҳаи дурдасти куҳистони ноҳияи Ғончӣ (ҳоло Деваштич) ба пойтахти кишвар  омад, то дар мавриди ҳунарҳои мардумӣ корҳои пажӯҳишӣ оғоз кунад. Аз суҳбаташ  дарёфтам, ки барои расидан ба ҳадаф аллакай як бахши азими қаламрави кишварро тай кардааст ва бардоштҳои ҷолибу омӯзандаву олимона дар бораи ҳунарҳои мардумӣ  дорад.
Ин бону Лайло Носирова аст, корманди Пажуҳишгоҳи илмӣ -тадқиқотии фарҳанг ва иттилооти Вазорати фарҳанги Тоҷикистон.