Рўзи 6 майи соли 2020 нависанда, адабиётшинос ва фарҳангшиноси тоҷик Ҳасани Муҳаммадӣ дар синни ҳаштодсолагӣ аз олам чашм пўшид. Яке аз шахсони соҳибмаърифате буд, ки дар риштаҳои адабиёт, фарҳангшиносӣ, рӯзноманигорӣ, омӯзгорӣ ва чанде дигар фаъолияти пурмаҳсул дошт. Ҳасани Муҳаммадӣ 30 октябри соли 1940 дар маҳаллаи Баландпояи шаҳристони Дарбанди ноҳияи Бойсуни вилояти Сурхондарё таваллуд ёфтааст.

Одамоне, ки аз ҳунари муайяне бархурдоранд, дар ҳама давру замон дар ҷомеа эҳтироми хосса доштанду доранд. Моҳи октябри соли 2019 мо як гурўҳ кормандони Пажўҳишгоҳи илмӣ – тадқиқотии фарҳанг ва итттилоот ба ин ноҳия сафари хидматӣ доштем. Мақсади сафар ин гирдоварии мавод оид ба вазъи имрўзаи ҳунарҳои мардумӣ дар ин минтақа буд. Тўли рўзҳое, ки дар ин ноҳия сафари хидматӣ доштем, мушоҳида намудем, ки ҳунарҳои мардумӣ дар ҳолати рушд кардан қарор дорад. Ҳангоми вохурӣ бо ҳунармандону косибон муайян гардид, ки ҳунарҳои қадимаи тоҷикӣ то имрўз идома доранд, лекин ба навоварӣ дучор шудаанд.

Дар санаи 12 майи соли 2000  бо ташаббуси фарҳангпарваронаи Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон  Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон «Оид ба рушди минбаъдаи санъати иҷрогарии шашмақом дар Тоҷикистон» ба имзо расид, ки барои рушди санъати шашмақомхонӣ дар кишвар заминаи мусоид фароҳам овард. 12 майи соли равон ба қабули қарори мазкур 20 сол пур шуд.

Кўҳистони Мастчоҳ яке аз ноҳияҳои дурдасти ҷумҳурӣ ба ҳисоб қаламрави онро саросар кўҳҳо фаро гирифтаанд. Иқлими ин минтақа нисбатан сардтар мебошад ва набототу ҳайвоноти он низ мутобиқ ба он мебошанд. Дар ин ноҳия зиёдтар картошка истеҳсол мекунанд, аз ин сабаб бештари таомҳои мардуми Матчоҳ бо иловаи картошка тайёр карда мешавад. Лекин ҳангоми экспедистия ва суҳбат бо занони ин ноҳия ба мо нақл карданд, ки таомҳои анъанавии қадима низ то ба имрўз маъмул мебошанд. Яке аз ин таомҳо аз насл ба насл ҳамчун мерос омадааст, сангреза мебошад. 

Пажўҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии фарҳанг ва иттилоот бо андўҳи гарон хабар медиҳад, ки рўзи 1-уми майи соли 2020 донишманди тоҷик, сарояндаи мумтози таронаҳои классикӣ, номзади илмҳои таърих, муовини директори  Пажўҳишгоҳи илмӣ-тадқиқотии фарҳанг ва иттилоот Абубакр Зубайдӣ баъд аз бемории начандон тўлони олами фониро видоъ гуфт.

Маросими никоҳ (пурсон-пурсонак). Ин маросимро бо номи никоҳи мусулмонӣ дар саросари кишвар ном мебаранд. Аз рўи анъана он як навъ маросимест, ки розигии навхонадоронро пурсида, бо хондани хутбаи никоҳи исломӣ онҳоро барои ба зиндагии мустақилона қадам гузоштан раҳнамун месозанд. Ҷараёни никоҳ дар ҳама минтақаи кишварамон қариб, ки якранг мегузарад, аммо тибқи бовару этиқодҳо дар баъзе маҳалҳо тафовутҳои ҷузъӣ дида мешавад.

Ҳунарҳои мардумӣ дар ибтидо аз хоҷагидории табиӣ оғоз шудааст, ки талаботи мардумро аз руйи шароитҳо, ҷойи зист ва иқлими истиқоматкунанда муайян мекардааст. Аз давраҳои ҳанўз падаршоҳӣ касбу кори одамон ба шохаҳои гуногун тақсим шуда, ҳар кадоми онҳо яке аз он намудҳои ашёи рўзгорро истеҳсол мекарданд. Бинобар ин дар ҷомеаи падаршоҳӣ аҳли як оила бо тайёр кардани ашёҳои гуногуни рўзгор, пояфзол, либос, осиёби дастӣ, шолчабофӣ, алочабофӣ,

Боғдорӣ яке аз пешаҳои қадимаи мардуми тоҷик ба шумор меравад. Он дар «Феҳристи миллии мероси фарҳанги ғайримоддӣ» (нашри 2018) дар бахши касбу ҳунарҳои мардумӣ, таҳти рақами Е029 ба қайд гирифта шудааст.  Махсусан барои мардуми кўҳистон ин касб василаи асосии рўзгузаронӣ мебошад.