АРИЯ (итал. Aria – суруд, оҳанг),1) суруди мукаммали шаклан итмомёфта, порча аз опера, оратория, ки ҳофиз дар ҳамоҳангии оркестр иҷро мекунад. А. одатан барои ифшои эҳтиросоти ботинӣ, хислат ва майлу рағбати қаҳрамони опера кўмак мерасонад ва санъати баланди сарояндагиро тақозо менамояд. Дар мусиқии Европаи Ғарбӣ А. ҳанўз а. 15 маълум буд. Дар Франсия (а. 16) навъҳои гуногуни А. пайдо шуданд. Баъзе композиторони франсавӣ (М. Ламбер, М. Лабар) А. - ро шаклан такмил дода, ба он бандҳои иловагии вариатсиядорро илова намуданд. Марҳилаҳои дигари инкишофи А.

АРҒУНУН (юн. organon – соз), сози мусиқии қадимаи юнониён. А. як навъи созҳои забончадору бодист. А. портативӣ, дастӣ,позитивӣ ва бузург мешавад. А. сози нисбатан мураккаб буда, аз қисмҳои зерин иборат аст: найчаҳо (дами ҳаводеҳ ва найҳои ҳавогузарони чӯбӣ), дастгоҳи танзим (ҷойи клавишҳо барои даст ва пой), вентилятор ва муҳаррики электрӣ. Дар тарафи чапу рости арғунуннавоз воситаҳои навозиш – дастаҳои бӯъдӣ, тугмаҳо ва фишангҳои кӯмакӣҷой дода шудаанд, Найҳо ва найчаҳои ҳавогузарон дар дохили баданаи чӯбии А. насб шудаанд.

Думбурак асбоби халқии тоҷик. Дар баъзе мавзеъҳо онро дуторча меноманд. Д. дар вилоятҳои Сурхандарёву Қашқадарёи РСС Ўзб. ва шимоли Авғонистон низ маъмул аст. Дарозиаш 70-80 см буда, аз қисмҳои зерин иборат аст: гўшак, даста, коса, тахта, харак, парда. Аз чўби тут ва ё зардолу тарошида, тор ва зеҳашро аз рўдаи буз тайёр мекунанд. Д. асбоби якканавозӣ ва ҳамовозшаванда аст. Дар гўрўғлихонӣ Д. асбоби ягона ва асосист. Гўрўғлисароён яксар Д.-ҳои зиллро истифода мебаранд. Д. бо сози кварта ҷўр карда, мешавад, ки ин тавр садо медиҳад.

Дутор, асбоби мусиқии халқӣ.Д. асбоби дутораи миллии тоҷикин буда, дар байни халқҳои осиёи Миёна ва Туркистони Шарқӣ паҳн гардидааст. Д. дар асоси асбоби мусиқии халқии дутора (думбура) ба вуҷуд омадааст. Пардаи Д.-ҳои аввалин чандин зиёд набуд. Ҳоло миқдори пардаи Д.то 12 ва аз он бештар  аст. Д. ҳамчун  асбоби  мусиқии дўстдоштаи мардуми тоҷик, афғон, эрон, ўзбек, туркман, қароқалпоқ, уйғур шўҳрат дорад. Д. асосан аз чўби тут сохта мешавад.Баъзан чўби зардолу ва чормазро низ истифода мебаранд. Усули сохтанаш аз дигар асбобҳои мусиқӣ фарқ мекунад.

1.    Дугоҳ
Дугоҳ.-шўъбаи якуми мақоми «Ҳусайнӣ» («Дувоздаҳмақом») ва мақоми чоруми «Шашмақом»,ки аз ду қаторовоз таркиб ёфтааст. Аз «Мушкилот» (соз) ва «Наср» (тарона) иборат аст.Шохаҳои қисмати созии «Д» «Таснифи Д.», «Тарҷеи Д.», «Гардуни Д.», «Пешрави Д.», «Самаси  Чоргоҳ», «Мухамимаси Д.», «Мухаммаси Чоргоҳ», «Мухаммаси Ҳоҷихоҷа», «Сақили Ашкулло». Қисмати таронавии «Д.» аз рўи сохт ба ду қисм ҷудо мешавад: қисми аввал «Сарахбори Д.» (бо 5 тарона), «Талқини Чоргоҳ» (бо тарона ва супориш), «Ҳусайнии Д.», ва «Уфари Чоргоҳ». Қисмати дуюм аз «Савт» ва «Мугулчаҳо»: «Савти Чоргоҳ», «Талқинчаи Савти Чоргоҳ», «Қашқарчаи Савти Чоргоҳ», «Соқиномаи Савти Чоргоҳ», «Уфари Савти Чоргоҳ», «Муѓулчаи Д.», «Қашқарчаи МуѓулчаиД.», «Сарахбори Оромиҷон» (бо тарона), «Уфари Оромиҷон» таркиб ёфтааст.